بازار کهنه قم با عمر بیش از 600 سال دارای ظرفیت‌های فراوان برای جذب توریست و گردشگر است ولی بدلیل عدم توجه، به مکانی بدون جذابیت تبدیل شده و همچون خرابه‌ای رها شده است.
هفت هزار هنرمند و صنعتگر در قم شناسایی شده که پیش بینی می‌شود در مجموع 15 هزار هنرمند در این استان وجود داشته باشد که در حدود 100 رشته صنایع دستی فعالیت می‌کنند.
اما هنرمندان قم بازار ثابتی برای فروش ندارند و با وجود انتظاری که هنرمندان قم از مسئولان استانی داشتند، هشتمین نمایشگاه صنایع دستی چند روز قبل پس از چهار سال در قم برپا شد اما از شهردار و استاندار و حتی صدا و سیمای مرکز قم خبری نشد، گویا در سال تولید ملی حمایت از کار و سرمایه ایرانی در شرایط کنونی جامعه ما و وجود تحریم‌ها و سفارش‌های اکید مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت به صنایع دست ساز برخي مديران قم برای صنایع دستی وقت نداشتند.
نبود فروشگاه، بازار، بازارچه، شهرک و تسهیلات برای ساخت بازارچه‌های صنایع دستی و عدم ساماندهی بازار کهنه معضلاتی است که هنرمندان قم با آن‌ها مواجه هستند.
ایجاد این مکان‌ها، سال‌هاست در حد حرف مانده و توجهی که باید به این نیاز مبرم برای استان قم نمی‌شود.
بازار کهنه در دو سوی هسته اولیه شهر قم یعنی محله عربستان و لب چال قرار دارد. از 45 متری عمار یاسر شروع شده و به میدان کهنه نزدیک خیابان طالقانی ختم می‌شود.
این بازار قم به زمان صفوی - قاجاریه بر می‌گردد و با وجود مغازه‌های نسبتا زیاد و نزدیکی به حرم حضرت معصومه(س) می‌تواند به بازارچه صنایع دستی تبدیل شود.
احیای بازار کهنه در طرح تفصیلی شهر از سوی شهرداری باید دیده و همه جوانب سنجیده شود تا زود‌تر تکلیف مردم و هنرمندان صنایع دستی معلوم شود.
در خبر‌ها آمده بود به منظور ساماندهی هنرمندان صنایع دستی بازار کهنه در قالب طرح جامع گردشگری قم به بازارچه صنایع دستی تبدیل می‌شود، این طرح از 6 اردیبهشت‌ماه سال 85 توسط مجتبی رحیمی مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم ارائه شده بود.
آن زمان از محل اعتبارات سفر رئیس جمهور 500 میلیون تومان به سازمان داده شد تا این بازار با 104 غرفه مکان مناسبی برای فروش صنایع دستی و آوردن تورهای گردشگری شود اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.
وجود بازاری با عمر بیش از 600 سال یکی از اماکن گردشگری در قم به شمار می‌رود و می‌تواند با آمدن توریست محل خرید صنایع دستی به عنوان سوغات آنان هم باشد، اما به گفته مغازه داران، حتی تورهای گردشگری به این مکان آورده نمی‌شوند و تنها گاهی دانشجویان معماری برای دیدن آب انبار بازار کهنه می‌آیند.
بازار کهنه با این ویژگی‌ها به سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارتباط مستقیم دارد و اما این مکان از لحاظ زیبا سازی، نور‌پردازی، کف سازی و وجود درودگران غیر هنری و بی‌جذابیت است.
اداره ثبت میراث فرهنگی قم، آثار تاریخی را ثبت و رها می‌کند
یکی از صاحبان مغازه در بازار کهنه قم و هنرمند نقاشی روی شیشه که 10 سال سابقه کار دارد در این زمینه به خبرنگار 19 دي گفت: قرار شد بازار کهنه را بازارچه صنایع دستی کنند اما تنها سقف آن را سفید کردند حداقل یک آسفالت کنید و جلوی ورود ماشین‌ها را بگیرید و فقط زمان خاصی برای بارگیری خودرو‌ها رفت و آمد داشته باشند.
جعفر فلاح‌پور گفت: مرکز و چشم قم را مانند خرابه رها کردند؛ ما به هر مکافاتی بود یک مغازه خریداری کردیم اما اینجا به بازارچه صنایع دستی تبدیل نشد و در مجموع حدود 10 فروشگاه صنایع دستی در بازارکهنه قم دایر است.
وی ادامه داد: میراث فرهنگی کاری به ما ندارد و از صنایع دستی حمایت نمی‌شود. به عنوان مثال، بازارچه صنایع دستی برخی استانها از اینجا کوچک‌تر است قدمتش هم به نظر کمتر است اما به گونه‌ای بازسازی شده که هر مسافری را به سمت خود می‌کشد و اگر این مکان را هم احیا می‌کردند به دلیل وضعیت زائر پذیری این استان، از آنجا بهتر می‌شد.
یکی از مغازه داران بازار کهنه قم و هنرمند قلم زنی روی فولاد که از سال 1365 تا کنون در این رشته فعالیت دارد نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، درباره اهمیت احیای بازارکهنه قم گفت: این بازار حدود 300 - 400 متر با حرم حضرت معصومه(س) فاصله دارد میراث فرهنگی این بازار را مانند مخروبه رها کرده و اقدامی در این خصوص نمی‌کند.
ابوالفضل خوشدل افزود: شاید میراث فرهنگی در توانش نباشد و اگر همه ارگان‌های مربوطه دست به دست هم دهند، با اندک رسیدگی بازار کهنه قم قابلیت تبدیل به مرکز صنایع دستی استان قم را دارد.
وی ادامه داد: اینجا مرکز شهر کریمه اهل بیت(س) است. باید این بازار را راه بیاندازند و این گونه به این حالت رها نکنند تا سبب اشتغالزایی بخش وسیعی از هنرمندان شود.
طرح هایی که مصوب شد ولی عملیاتی نشد
ابوالفضل موسوی، هنرمند معرق کار استان قم نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، با اشاره به بی‌فایده بودن پیگیری‌های یک ساله خود و دیگر هنرمندان برای تبدیل بازارکهنه قم به بازارچه صنایع دستی، گفت: ما چندین جلسه با مدیران داشتیم و پنج سال پیش با حضور مسئولان مربوطه آن زمان، متشکل از استاندار، نیروی انتظامی، شهردار، معاون صنایع دستی و مدیرکل این اداره، رئیس شورای شهر و اعضای آن جلسه‌ای تشکیل شد و تمام اعضا موافق با ایجاد بازارکهنه به عنوان بازارچه صنایع دستی بودند که درودگران هم باید یا تغییر کاربری می‌دادند یا به جای دیگر منتقل می‌شدند که این تصمیم صورت جلسه شد.
این هنرمند معرق کار قم ادامه داد: در این جلسه مهدی متقیان، مدیرکل وقت میراث فرهنگی قم طرحی را نشان داد که مطالعات بازارکهنه به عنوان بازارچه صنایع دستی انجام و تصویب نهایی شده و تمامی امکانات لازم برای این کار فراهم است.
موسوی اظهار داشت: در آن جلسه متقیان گفت: در این طرح کف پوش آنجا انجام و درب‌های شبیه هم ساخته می‌شود و حتی جانمایی برای سرویس بهداشتی آن صورت گرفته است.
وی ادامه داد: استاندار و تمامی افراد حاضر در جلسه همکاری خود را اعلام و امضا کردند، هنرمندان قم هم فکر کردند مشکل به زودی حل خواهد شد اما نمی‌دانستیم امضا می‌کنند و بعد امضای خود را با عملشان خط خطی می‌کنند.
وی اظهار داشت: در این مدت میراث فرهنگی مرمتی معمولی انجام داد و طرح‌هایی که گفتند عملی نشد.
موسوی گفت: متاسفانه دو قهوه خانه سنتی هم در بازارکهنه دایر شد و مکانی که اگر کمی مرمت و تمیز‌تر کردند محیط را برای آلوده شدن برخي جوانان قم آماده کرد. ما این همه پیگیر نبودیم که این شود.
بازارچه صنایع دستی قم در یکی از مناطق پر تردد زائران ساخته می‌شود
معاون صنایع دستی استان قم نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، در پاسخ به اینکه چرا بازار کهنه پس از چند سال از تصویب آن برای تبدیل به بازارچه صنایع دستی هنوز هنری نیست؟ گفت: قبول دارم که هنری نیست اما اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، تنها می‌تواند ساز و کار و تسهیلات ارائه دهد.
از مهدی نصر اصفهانی پرسیده شد مگر بازار کهنه زمان مجتبی رحیمی مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، مصوب شورای شهر را در خصوص تبدیل به بازارچه صنایع دستی نداشت؟ گفت: مصوب شد اما برخی مغازه‌ها وقفی و وارثی است و به صورت تعطیل درآمده و این طرح با همکاری اصناف باید انجام شود به این منظور با هیئت امنای بازار کهنه مکاتبه انجام دادیم اما بازارچه صنایع دستی قم در یکی از مناطق پر تردد زائران ساخته می‌شود.
وی اظهار داشت: در بازار کهنه خراطی، منبت کاری، خورجین سازی، چاقوسازی، پوشاک سنتی، عطاری و دو سفره خانه سنتی در کنار هم یک بازارچه سنتی را تشکیل می‌دهد و به این شکل فرهنگ و عادات و آداب و رسوم مردم قم را نشان می‌دهد.
در بازار کهنه همه نوع رشته‌های هنری و حتی عطاری‌ها حمایت می‌شوند. اما رسیدگی به این بازار، در حوزه معاونت میراث فرهنگی است.
برای میراث فرهنگی در حال حاضر اولویت راسته بازار است
در این خصوص معاون میراث فرهنگی قم نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، با اکراه از پاسخگویی با واسطه قرار دادن روابط عمومی، گفت: هزینه‌ها برای بازار کهنه از ابتدا تا کنون 400 میلیون تومان بوده که در این خصوص مرمت سردر ورودی، آجرکاری بدنه‌ها، سفیدکاری داخلی، ایزولاسیون، آجر فرش و احیاء طاق‌ها انجام شده است.
عمار کاوسی افزود: کف سازی به دلیل کسری اعتبار انجام نشده و برای میراث فرهنگی در حال حاضر اولویت راسته بازار است و هزینه مرمت مغازه‌ها به عهده مالکان است.
وی ادامه داد: برای کف سازی اگر شهرداری و کسبه همکاری کنند، میراث فرهنگی آمادگی پرداخت سهم خود را دارد. کاوسی دیگر به این سوال پاسخ نداد که مگر نباید آثاری که ثبت می‌شود میراث فرهنگی مشارکت در مرمت آن داشته باشد؟
فاطمه محمدی
هفت هزار هنرمند و صنعتگر در قم شناسایی شده که پیش بینی می‌شود در مجموع 15 هزار هنرمند در این استان وجود داشته باشد که در حدود 100 رشته صنایع دستی فعالیت می‌کنند.
اما هنرمندان قم بازار ثابتی برای فروش ندارند و با وجود انتظاری که هنرمندان قم از مسئولان استانی داشتند، هشتمین نمایشگاه صنایع دستی چند روز قبل پس از چهار سال در قم برپا شد اما از شهردار و استاندار و حتی صدا و سیمای مرکز قم خبری نشد، گویا در سال تولید ملی حمایت از کار و سرمایه ایرانی در شرایط کنونی جامعه ما و وجود تحریم‌ها و سفارش‌های اکید مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت به صنایع دست ساز برخي مديران قم برای صنایع دستی وقت نداشتند.
نبود فروشگاه، بازار، بازارچه، شهرک و تسهیلات برای ساخت بازارچه‌های صنایع دستی و عدم ساماندهی بازار کهنه معضلاتی است که هنرمندان قم با آن‌ها مواجه هستند.
ایجاد این مکان‌ها، سال‌هاست در حد حرف مانده و توجهی که باید به این نیاز مبرم برای استان قم نمی‌شود.
بازار کهنه در دو سوی هسته اولیه شهر قم یعنی محله عربستان و لب چال قرار دارد. از 45 متری عمار یاسر شروع شده و به میدان کهنه نزدیک خیابان طالقانی ختم می‌شود.
این بازار قم به زمان صفوی - قاجاریه بر می‌گردد و با وجود مغازه‌های نسبتا زیاد و نزدیکی به حرم حضرت معصومه(س) می‌تواند به بازارچه صنایع دستی تبدیل شود.
احیای بازار کهنه در طرح تفصیلی شهر از سوی شهرداری باید دیده و همه جوانب سنجیده شود تا زود‌تر تکلیف مردم و هنرمندان صنایع دستی معلوم شود.
در خبر‌ها آمده بود به منظور ساماندهی هنرمندان صنایع دستی بازار کهنه در قالب طرح جامع گردشگری قم به بازارچه صنایع دستی تبدیل می‌شود، این طرح از 6 اردیبهشت‌ماه سال 85 توسط مجتبی رحیمی مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم ارائه شده بود.
آن زمان از محل اعتبارات سفر رئیس جمهور 500 میلیون تومان به سازمان داده شد تا این بازار با 104 غرفه مکان مناسبی برای فروش صنایع دستی و آوردن تورهای گردشگری شود اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.
وجود بازاری با عمر بیش از 600 سال یکی از اماکن گردشگری در قم به شمار می‌رود و می‌تواند با آمدن توریست محل خرید صنایع دستی به عنوان سوغات آنان هم باشد، اما به گفته مغازه داران، حتی تورهای گردشگری به این مکان آورده نمی‌شوند و تنها گاهی دانشجویان معماری برای دیدن آب انبار بازار کهنه می‌آیند.
بازار کهنه با این ویژگی‌ها به سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارتباط مستقیم دارد و اما این مکان از لحاظ زیبا سازی، نور‌پردازی، کف سازی و وجود درودگران غیر هنری و بی‌جذابیت است.
اداره ثبت میراث فرهنگی قم، آثار تاریخی را ثبت و رها می‌کند
یکی از صاحبان مغازه در بازار کهنه قم و هنرمند نقاشی روی شیشه که 10 سال سابقه کار دارد در این زمینه به خبرنگار 19 دي گفت: قرار شد بازار کهنه را بازارچه صنایع دستی کنند اما تنها سقف آن را سفید کردند حداقل یک آسفالت کنید و جلوی ورود ماشین‌ها را بگیرید و فقط زمان خاصی برای بارگیری خودرو‌ها رفت و آمد داشته باشند.
جعفر فلاح‌پور گفت: مرکز و چشم قم را مانند خرابه رها کردند؛ ما به هر مکافاتی بود یک مغازه خریداری کردیم اما اینجا به بازارچه صنایع دستی تبدیل نشد و در مجموع حدود 10 فروشگاه صنایع دستی در بازارکهنه قم دایر است.
وی ادامه داد: میراث فرهنگی کاری به ما ندارد و از صنایع دستی حمایت نمی‌شود. به عنوان مثال، بازارچه صنایع دستی برخی استانها از اینجا کوچک‌تر است قدمتش هم به نظر کمتر است اما به گونه‌ای بازسازی شده که هر مسافری را به سمت خود می‌کشد و اگر این مکان را هم احیا می‌کردند به دلیل وضعیت زائر پذیری این استان، از آنجا بهتر می‌شد.
یکی از مغازه داران بازار کهنه قم و هنرمند قلم زنی روی فولاد که از سال 1365 تا کنون در این رشته فعالیت دارد نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، درباره اهمیت احیای بازارکهنه قم گفت: این بازار حدود 300 - 400 متر با حرم حضرت معصومه(س) فاصله دارد میراث فرهنگی این بازار را مانند مخروبه رها کرده و اقدامی در این خصوص نمی‌کند.
ابوالفضل خوشدل افزود: شاید میراث فرهنگی در توانش نباشد و اگر همه ارگان‌های مربوطه دست به دست هم دهند، با اندک رسیدگی بازار کهنه قم قابلیت تبدیل به مرکز صنایع دستی استان قم را دارد.
وی ادامه داد: اینجا مرکز شهر کریمه اهل بیت(س) است. باید این بازار را راه بیاندازند و این گونه به این حالت رها نکنند تا سبب اشتغالزایی بخش وسیعی از هنرمندان شود.
طرح هایی که مصوب شد ولی عملیاتی نشد
ابوالفضل موسوی، هنرمند معرق کار استان قم نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، با اشاره به بی‌فایده بودن پیگیری‌های یک ساله خود و دیگر هنرمندان برای تبدیل بازارکهنه قم به بازارچه صنایع دستی، گفت: ما چندین جلسه با مدیران داشتیم و پنج سال پیش با حضور مسئولان مربوطه آن زمان، متشکل از استاندار، نیروی انتظامی، شهردار، معاون صنایع دستی و مدیرکل این اداره، رئیس شورای شهر و اعضای آن جلسه‌ای تشکیل شد و تمام اعضا موافق با ایجاد بازارکهنه به عنوان بازارچه صنایع دستی بودند که درودگران هم باید یا تغییر کاربری می‌دادند یا به جای دیگر منتقل می‌شدند که این تصمیم صورت جلسه شد.
این هنرمند معرق کار قم ادامه داد: در این جلسه مهدی متقیان، مدیرکل وقت میراث فرهنگی قم طرحی را نشان داد که مطالعات بازارکهنه به عنوان بازارچه صنایع دستی انجام و تصویب نهایی شده و تمامی امکانات لازم برای این کار فراهم است.
موسوی اظهار داشت: در آن جلسه متقیان گفت: در این طرح کف پوش آنجا انجام و درب‌های شبیه هم ساخته می‌شود و حتی جانمایی برای سرویس بهداشتی آن صورت گرفته است.
وی ادامه داد: استاندار و تمامی افراد حاضر در جلسه همکاری خود را اعلام و امضا کردند، هنرمندان قم هم فکر کردند مشکل به زودی حل خواهد شد اما نمی‌دانستیم امضا می‌کنند و بعد امضای خود را با عملشان خط خطی می‌کنند.
وی اظهار داشت: در این مدت میراث فرهنگی مرمتی معمولی انجام داد و طرح‌هایی که گفتند عملی نشد.
موسوی گفت: متاسفانه دو قهوه خانه سنتی هم در بازارکهنه دایر شد و مکانی که اگر کمی مرمت و تمیز‌تر کردند محیط را برای آلوده شدن برخي جوانان قم آماده کرد. ما این همه پیگیر نبودیم که این شود.
بازارچه صنایع دستی قم در یکی از مناطق پر تردد زائران ساخته می‌شود
معاون صنایع دستی استان قم نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، در پاسخ به اینکه چرا بازار کهنه پس از چند سال از تصویب آن برای تبدیل به بازارچه صنایع دستی هنوز هنری نیست؟ گفت: قبول دارم که هنری نیست اما اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، تنها می‌تواند ساز و کار و تسهیلات ارائه دهد.
از مهدی نصر اصفهانی پرسیده شد مگر بازار کهنه زمان مجتبی رحیمی مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، مصوب شورای شهر را در خصوص تبدیل به بازارچه صنایع دستی نداشت؟ گفت: مصوب شد اما برخی مغازه‌ها وقفی و وارثی است و به صورت تعطیل درآمده و این طرح با همکاری اصناف باید انجام شود به این منظور با هیئت امنای بازار کهنه مکاتبه انجام دادیم اما بازارچه صنایع دستی قم در یکی از مناطق پر تردد زائران ساخته می‌شود.
وی اظهار داشت: در بازار کهنه خراطی، منبت کاری، خورجین سازی، چاقوسازی، پوشاک سنتی، عطاری و دو سفره خانه سنتی در کنار هم یک بازارچه سنتی را تشکیل می‌دهد و به این شکل فرهنگ و عادات و آداب و رسوم مردم قم را نشان می‌دهد.
در بازار کهنه همه نوع رشته‌های هنری و حتی عطاری‌ها حمایت می‌شوند. اما رسیدگی به این بازار، در حوزه معاونت میراث فرهنگی است.
برای میراث فرهنگی در حال حاضر اولویت راسته بازار است
در این خصوص معاون میراث فرهنگی قم نیز در گفتگو با خبرنگار 19 دي، با اکراه از پاسخگویی با واسطه قرار دادن روابط عمومی، گفت: هزینه‌ها برای بازار کهنه از ابتدا تا کنون 400 میلیون تومان بوده که در این خصوص مرمت سردر ورودی، آجرکاری بدنه‌ها، سفیدکاری داخلی، ایزولاسیون، آجر فرش و احیاء طاق‌ها انجام شده است.
عمار کاوسی افزود: کف سازی به دلیل کسری اعتبار انجام نشده و برای میراث فرهنگی در حال حاضر اولویت راسته بازار است و هزینه مرمت مغازه‌ها به عهده مالکان است.
وی ادامه داد: برای کف سازی اگر شهرداری و کسبه همکاری کنند، میراث فرهنگی آمادگی پرداخت سهم خود را دارد. کاوسی دیگر به این سوال پاسخ نداد که مگر نباید آثاری که ثبت می‌شود میراث فرهنگی مشارکت در مرمت آن داشته باشد؟
فاطمه محمدی