ویژه نامه شرق نوشت:
آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از شخصیت‌های سرشناس و موثر سیاسی - مذهبی جهان اسلام است. او این روز‌ها به نسبت گذشته کمتر به سخنرانی و گفت‌وگو می‌پردازد اما همواره در ذهن جامعه حضور دارد و تحلیل‌ها و اظهاراتش مورد توجه سیاسیون و رسانه‌ها واقع می‌شود. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از هشدار‌هایی که سال‌ها قبل سلب اعتماد در خصوص ضرر‌های احتمالی داده بود سخن می‌گوید؛ از آینده ابراز نگرانی می‌کند و امیدوار است فضای کشور از ابهام خارج شود. آنچه در ادامه می‌آید گفت‌وگویی کوتاه با آیت‌الله هاشمی است.
تحلیل جنابعالی نسبت به رخداد‌های سال جاری، رویداد‌های گذشته و پیشرو چیست. با‌توجه به شرایط سیاسی کنونی کشور فکر می‌کنید شرایط گذشته تا چه اندازه در شکل‌گیری فضای کنونی تاثیر‌گذار بوده است؟
تحلیل یک مساله، آن هم از نوع سیاسی باید براساس تجربیات گذشته، واقعیت‌های حال و ترکیب آنها برای پیش‌بینی آینده باشد که براساس این نگاه، آنچه که در سال جاری در کشور با آن مواجه بودیم، پایین‌تر از حداقل‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته بوده است.
سال‌ها پیش در ارایه برنامه تعدیل گفته بودم که این برنامه در کنار شاخص‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، شاخص‌های بسیار مهمی در ابعاد سیاست داخلی و خارجی دارد که اگر به آنها توجه نکنیم، تلاش‌ها و کوشش اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در جهانی که همه مسایل چون دانه‌های تسبیح به هم مرتبط هستند، چندان مثمر‌ثمر نخواهد بود.
یا در پایان دوران ریاست جمهوری و قبل از برگزاری انتخابات سال 1376 در خطبه‌های نماز جمعه، از ضرر‌های احتمالی سلب اعتماد مردم گفته بود م که اگرچه در آن مقطع به کار گرفته شد اما روندی که بعد‌ها به تدریج در بخشی از جامعه نهادینه شد، کم‌کم ما را به فضایی رساند که در سال 1391 در مناسبات سیاسی شاهد آن بودیم. آنچه امسال پازل‌های سیاسی کشور را برای ترسیم آینده کشور تشکیل می‌دهد، به گونه‌ای است که همه از مردم عادی گرفته تا نخبگان دانشگاهی و حوزوی و مسئولان از فضای پر از ابهام به حق اظهار نگرانی می‌کنند.
در ابتدای سال، عنوان «تولید ملی و سرمایه و کار ایرانی» را داشتیم اما چون آرمان‌ها و سیاست‌های اجرایی در دو زاویه متفاوت حرکت می‌کردند، به جایی رسیدیم که بیشتر از همه سال‌ها شاهد تخریب پایه‌های تولید و به هدر رفتن سرمایه‌های ایرانی در همه زمینه‌های علمی، اقتصادی و فرهنگی بودیم.
در سیاست خارجی تعامل را انعطاف و تحریم‌ها را کاغذ‌پاره خواندیم و با تکیه بر شعار و آمار و ارقام غیر‌واقعی، اقتصاد کشور را دچار رکورد تورمی کردیم که بد‌‌ترین نوع تورم و رکود در اقتصاد است. در سیاست برنامه‌‌گریزی و براساس مچ‌گیری و سند‌سازی از دیگران بود که حاصل آن جز بد‌اخلاقی‌های نهادینه شده از سال‌های قبل نیست. یک جریان مرموز به اسم دفاع از ارزش‌ها، ارزش واقعی انقلاب را که همان «یستمعون القول و یتبعون احسنه» بود، چنان مخدوش کرده که عده‌ای حتی در حرم‌های مقدس هیاهو بپا می‌کنند. برای آینده سیاسی کشور هم فضایی درست شده است که جریان‌های سیاسی، در حد حمله فیزیکی به رقبا، اقدام به هتک‌حرمت‌ها می‌کنند.
در چنین فضایی، تحلیل واقع‌بینانه تکرار اتفاقات امسال در سال آینده، آن هم با تندی بیشتری خواهد بود، مگر اینکه اراده‌ای حاکم شود که به اخلاقیات سال‌های گذشته برسیم تا باز هم بتوانیم برای همگان الگو باشیم.
انتخابات پیشرو حساسیت‌های ویژه‌ای دارد به خصوص آنکه در انتخابات قبلی حوادثی را تجربه کردیم چه چشم‌اندازی برای انتخابات سال آینده ترسیم می‌کنید و چه نگرانی‌هایی دارید؟
اگرچه امروزه انتخابات را دستاورد غربی‌ها در اداره بهتر یا همان اراده ملت بر ملت می‌دانند و از آن به عنوان مظهر دموکراسی یاد می‌کنند اما اگر خوب در آن دقیقه شوید، می‌بینید که این مورد را هم مانند بسیاری از موارد دیگر از اسلام اقتباس کرده و با پیرایش‌ها، به آن، شکل امروزی داده‌اند. چون در تاریخ اسلامی داریم که رسول مکرم (ص) حکومت خویش را از همان نخستین روز‌ها براساس انتخابات پایه‌ریزی کرده بود که «بیعت» نام داشت و با توجه به زندگی قبایلی اعراب و تعصب آنها نسبت به قبایل خویش، رای سران قبایل را در انتخابات روش‌های حکومت و حتی انتخاب مسئولان مد‌نظر داشت. انقلاب اسلامی هم از نخستین روز‌های پس از پیروزی، هم نوع حکومت و هم انتخابت مسئولان خویش برای ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و حتی مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی را به رای مردم گذاشت و دیدید که به عدد سال‌های عمر خویش انتخابات برگزار کرد که هم جزیی‌ترین مسئولان، یعنی شورای اسلامی شهر روستا و هم عالی‌ترین مسئول مملکتی، یعنی رهبر جامعه را با انتخابات یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای انتخاب می‌کند. در ادامه این روند اسلامی و انسانی که البته در دوره‌های اخیر اندکی مخدوش شد، امسال هم انتخاباتی داریم که برگزاری مناسب آن شرایط خاصی را می‌طلبد. انتخابات ریاست جمهوری، اتفاق کوچکی نیست که بخواهیم با کوچک‌پنداری با آن برخورد کنیم و کینه‌های شخصی، باندی و جناحی را در برگزاری یک مساله‌ای که منافع ملی و حتی منطقه‌ای و اسلامی دارد، دخالت دهیم. تاز مانی که سخنوران جامعه، مخصوصا تاثیر‌گذاران در آماده‌سازی فضای جامعه و انتخابات برای برگزیدن یک مسئول، به جای حب یک ایده، از بغض ایده‌های دیگران، تصمیم‌گیری، اجرا و نظارت کنند، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که همه چیز بر مدار قانون می‌چرخد. شاید بتوان با ایجاد یک موج سیاسی، یک نفر را با آرای عمومی انتخاب کرد اما باید توجه داشته باشیم که آنچه می‌تواند باعث نجات کشور از شرایط امروزی باشد، انتخابات عقلانی و به دور از احساسات سیاسی است. اگر قرار باشد رئیس‌جمهوری آینده هم، برنامه‌گریز و قانون ستیز باشد، مجلس با حد اعلای نظارتی و قوه‌قضائیه با بیشترین برخورد‌های قضایی نمی‌توانند از انحرافات جلوگیری کنند مگر اینکه بپذیریم قانون برای همه و در همه مراحل یکسان اعمال شود و انتخابات هم به شکلی برگزار شود که هم در بعد داخلی و هم در بعد بین‌المللی شایسته نظام اسلامی باشد.
با‌توجه به مرز‌بندی‌های جدید در آرایش سیاسی کنونی کشور و ظهور و بروز نحله‌های سیاسی، آرایش سیاسی کشور را چگونه می‌بینید و چشم‌انداز کلی شما درباره آنچه امروز در سیاست ایران شاهدیم چگونه است؟
فضای سیاسی کشور همیشه ترکیبی از خوبی‌ها و بدی‌ها بوده است. اگر سیاست را مجموعه‌ای از کنش و واکنش‌های مردم و مسئولان در اداره همه ارکان جامعه بدانیم، فضای سیاسی کشور در مجموع خوب نیست. گرچه بسیاری از مسایلی که مظهر فریبکاری بود، برای مردم روشن شده است اما دیدید که بسیاری از تصمیمات، براساس آمار و ارقام غیر‌واقعی یا مانند اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها با عواقب نامناسب گرفته می‌شود یا مانند عدم ارایه لایحه بودجه به مجلس گرفته نمی‌شود. در چنین فضایی که معنویات و اخلاقیات مردم و مسئولان کم‌کم مخدوش می‌شود، شاهد اتفاقاتی از نوع مشاجرات مجلس و مسایل حرم حضرت معصومه هستیم که البته با آن مقدماتی که از قبل چیده بودیم، طبیعی هستند. البته باید توجه داشته باشیم که انقلابی از نوع اسلامی که در ایران اتفاق افتاد، مانند آبی که از سر چشمه روان شد و در راه رسیدن به دریاست، در مسیر حرکت خویش از راه هموار و ناهموار عبور می‌کند که گاهی پیچ‌های خطرناک هم می‌بیند. باید ظرفیت بستر این رود را آنقدر بالا ببریم که با کمترین ریزش و هدر دادن قطرات که با هم رودخانه را تشکیل می‌دهند، به راه خویش ادامه دهد. با همه فراز و فرود‌های سال 91، امیدوارم در سال 92 و سال‌های آینده مردم به آرامشی برسند که از اهداف عالی انقلاب اسلامی بود و به پای آن خود بزرگان و جوانان بسیاری ریخته شد.
آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از شخصیت‌های سرشناس و موثر سیاسی - مذهبی جهان اسلام است. او این روز‌ها به نسبت گذشته کمتر به سخنرانی و گفت‌وگو می‌پردازد اما همواره در ذهن جامعه حضور دارد و تحلیل‌ها و اظهاراتش مورد توجه سیاسیون و رسانه‌ها واقع می‌شود. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از هشدار‌هایی که سال‌ها قبل سلب اعتماد در خصوص ضرر‌های احتمالی داده بود سخن می‌گوید؛ از آینده ابراز نگرانی می‌کند و امیدوار است فضای کشور از ابهام خارج شود. آنچه در ادامه می‌آید گفت‌وگویی کوتاه با آیت‌الله هاشمی است.
تحلیل جنابعالی نسبت به رخداد‌های سال جاری، رویداد‌های گذشته و پیشرو چیست. با‌توجه به شرایط سیاسی کنونی کشور فکر می‌کنید شرایط گذشته تا چه اندازه در شکل‌گیری فضای کنونی تاثیر‌گذار بوده است؟
تحلیل یک مساله، آن هم از نوع سیاسی باید براساس تجربیات گذشته، واقعیت‌های حال و ترکیب آنها برای پیش‌بینی آینده باشد که براساس این نگاه، آنچه که در سال جاری در کشور با آن مواجه بودیم، پایین‌تر از حداقل‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته بوده است.
سال‌ها پیش در ارایه برنامه تعدیل گفته بودم که این برنامه در کنار شاخص‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، شاخص‌های بسیار مهمی در ابعاد سیاست داخلی و خارجی دارد که اگر به آنها توجه نکنیم، تلاش‌ها و کوشش اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در جهانی که همه مسایل چون دانه‌های تسبیح به هم مرتبط هستند، چندان مثمر‌ثمر نخواهد بود.
یا در پایان دوران ریاست جمهوری و قبل از برگزاری انتخابات سال 1376 در خطبه‌های نماز جمعه، از ضرر‌های احتمالی سلب اعتماد مردم گفته بود م که اگرچه در آن مقطع به کار گرفته شد اما روندی که بعد‌ها به تدریج در بخشی از جامعه نهادینه شد، کم‌کم ما را به فضایی رساند که در سال 1391 در مناسبات سیاسی شاهد آن بودیم. آنچه امسال پازل‌های سیاسی کشور را برای ترسیم آینده کشور تشکیل می‌دهد، به گونه‌ای است که همه از مردم عادی گرفته تا نخبگان دانشگاهی و حوزوی و مسئولان از فضای پر از ابهام به حق اظهار نگرانی می‌کنند.
در ابتدای سال، عنوان «تولید ملی و سرمایه و کار ایرانی» را داشتیم اما چون آرمان‌ها و سیاست‌های اجرایی در دو زاویه متفاوت حرکت می‌کردند، به جایی رسیدیم که بیشتر از همه سال‌ها شاهد تخریب پایه‌های تولید و به هدر رفتن سرمایه‌های ایرانی در همه زمینه‌های علمی، اقتصادی و فرهنگی بودیم.
در سیاست خارجی تعامل را انعطاف و تحریم‌ها را کاغذ‌پاره خواندیم و با تکیه بر شعار و آمار و ارقام غیر‌واقعی، اقتصاد کشور را دچار رکورد تورمی کردیم که بد‌‌ترین نوع تورم و رکود در اقتصاد است. در سیاست برنامه‌‌گریزی و براساس مچ‌گیری و سند‌سازی از دیگران بود که حاصل آن جز بد‌اخلاقی‌های نهادینه شده از سال‌های قبل نیست. یک جریان مرموز به اسم دفاع از ارزش‌ها، ارزش واقعی انقلاب را که همان «یستمعون القول و یتبعون احسنه» بود، چنان مخدوش کرده که عده‌ای حتی در حرم‌های مقدس هیاهو بپا می‌کنند. برای آینده سیاسی کشور هم فضایی درست شده است که جریان‌های سیاسی، در حد حمله فیزیکی به رقبا، اقدام به هتک‌حرمت‌ها می‌کنند.
در چنین فضایی، تحلیل واقع‌بینانه تکرار اتفاقات امسال در سال آینده، آن هم با تندی بیشتری خواهد بود، مگر اینکه اراده‌ای حاکم شود که به اخلاقیات سال‌های گذشته برسیم تا باز هم بتوانیم برای همگان الگو باشیم.
انتخابات پیشرو حساسیت‌های ویژه‌ای دارد به خصوص آنکه در انتخابات قبلی حوادثی را تجربه کردیم چه چشم‌اندازی برای انتخابات سال آینده ترسیم می‌کنید و چه نگرانی‌هایی دارید؟
اگرچه امروزه انتخابات را دستاورد غربی‌ها در اداره بهتر یا همان اراده ملت بر ملت می‌دانند و از آن به عنوان مظهر دموکراسی یاد می‌کنند اما اگر خوب در آن دقیقه شوید، می‌بینید که این مورد را هم مانند بسیاری از موارد دیگر از اسلام اقتباس کرده و با پیرایش‌ها، به آن، شکل امروزی داده‌اند. چون در تاریخ اسلامی داریم که رسول مکرم (ص) حکومت خویش را از همان نخستین روز‌ها براساس انتخابات پایه‌ریزی کرده بود که «بیعت» نام داشت و با توجه به زندگی قبایلی اعراب و تعصب آنها نسبت به قبایل خویش، رای سران قبایل را در انتخابات روش‌های حکومت و حتی انتخاب مسئولان مد‌نظر داشت. انقلاب اسلامی هم از نخستین روز‌های پس از پیروزی، هم نوع حکومت و هم انتخابت مسئولان خویش برای ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و حتی مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی را به رای مردم گذاشت و دیدید که به عدد سال‌های عمر خویش انتخابات برگزار کرد که هم جزیی‌ترین مسئولان، یعنی شورای اسلامی شهر روستا و هم عالی‌ترین مسئول مملکتی، یعنی رهبر جامعه را با انتخابات یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای انتخاب می‌کند. در ادامه این روند اسلامی و انسانی که البته در دوره‌های اخیر اندکی مخدوش شد، امسال هم انتخاباتی داریم که برگزاری مناسب آن شرایط خاصی را می‌طلبد. انتخابات ریاست جمهوری، اتفاق کوچکی نیست که بخواهیم با کوچک‌پنداری با آن برخورد کنیم و کینه‌های شخصی، باندی و جناحی را در برگزاری یک مساله‌ای که منافع ملی و حتی منطقه‌ای و اسلامی دارد، دخالت دهیم. تاز مانی که سخنوران جامعه، مخصوصا تاثیر‌گذاران در آماده‌سازی فضای جامعه و انتخابات برای برگزیدن یک مسئول، به جای حب یک ایده، از بغض ایده‌های دیگران، تصمیم‌گیری، اجرا و نظارت کنند، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که همه چیز بر مدار قانون می‌چرخد. شاید بتوان با ایجاد یک موج سیاسی، یک نفر را با آرای عمومی انتخاب کرد اما باید توجه داشته باشیم که آنچه می‌تواند باعث نجات کشور از شرایط امروزی باشد، انتخابات عقلانی و به دور از احساسات سیاسی است. اگر قرار باشد رئیس‌جمهوری آینده هم، برنامه‌گریز و قانون ستیز باشد، مجلس با حد اعلای نظارتی و قوه‌قضائیه با بیشترین برخورد‌های قضایی نمی‌توانند از انحرافات جلوگیری کنند مگر اینکه بپذیریم قانون برای همه و در همه مراحل یکسان اعمال شود و انتخابات هم به شکلی برگزار شود که هم در بعد داخلی و هم در بعد بین‌المللی شایسته نظام اسلامی باشد.
با‌توجه به مرز‌بندی‌های جدید در آرایش سیاسی کنونی کشور و ظهور و بروز نحله‌های سیاسی، آرایش سیاسی کشور را چگونه می‌بینید و چشم‌انداز کلی شما درباره آنچه امروز در سیاست ایران شاهدیم چگونه است؟
فضای سیاسی کشور همیشه ترکیبی از خوبی‌ها و بدی‌ها بوده است. اگر سیاست را مجموعه‌ای از کنش و واکنش‌های مردم و مسئولان در اداره همه ارکان جامعه بدانیم، فضای سیاسی کشور در مجموع خوب نیست. گرچه بسیاری از مسایلی که مظهر فریبکاری بود، برای مردم روشن شده است اما دیدید که بسیاری از تصمیمات، براساس آمار و ارقام غیر‌واقعی یا مانند اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها با عواقب نامناسب گرفته می‌شود یا مانند عدم ارایه لایحه بودجه به مجلس گرفته نمی‌شود. در چنین فضایی که معنویات و اخلاقیات مردم و مسئولان کم‌کم مخدوش می‌شود، شاهد اتفاقاتی از نوع مشاجرات مجلس و مسایل حرم حضرت معصومه هستیم که البته با آن مقدماتی که از قبل چیده بودیم، طبیعی هستند. البته باید توجه داشته باشیم که انقلابی از نوع اسلامی که در ایران اتفاق افتاد، مانند آبی که از سر چشمه روان شد و در راه رسیدن به دریاست، در مسیر حرکت خویش از راه هموار و ناهموار عبور می‌کند که گاهی پیچ‌های خطرناک هم می‌بیند. باید ظرفیت بستر این رود را آنقدر بالا ببریم که با کمترین ریزش و هدر دادن قطرات که با هم رودخانه را تشکیل می‌دهند، به راه خویش ادامه دهد. با همه فراز و فرود‌های سال 91، امیدوارم در سال 92 و سال‌های آینده مردم به آرامشی برسند که از اهداف عالی انقلاب اسلامی بود و به پای آن خود بزرگان و جوانان بسیاری ریخته شد.