هرگاه آمدیم نقد کنیم،گفتند در شرایط حساس کنونی هستیم

دکتر عماد افروغ در سخنان صریحی در جمع اعضای کانون اسلامی دانشجویان دانشگاه امام صادق نسبت به فاصله گرفتن از خط و بینش امام (ره) در سیاست هشدار داد.

این جامعه‌شناس در ابتدای سخنانش، به آسیب‌شناسی جنبش دانشجویی پرداخت و اظهار کرد: آزادی، عدالت، کرامت انسانی و اخلاق جزو شعارهای شما بود و ضروری است که بگویم باید شرح و تفسیر خوبی از هریک از این شعارها و آرمان‌ها داشته باشیم.

وی افزود: من اخلاق را مهم‌تراز سایر موارد می‌دانم و معتقدم کسی که شعار اخلاق می‌دهد، باید به بالاترین فعل اخلاقی یعنی گذشت پایبند باشد. بالاترین فعل اخلاقی که حتی از آن‌چه فعل طلایی اخلاق نامیده می‌شود یعنی آن‌چه برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم مپسند و برعکس، بالاتراست.

مطابق با گزارش «ایسنا»،افروغ خطاب به دانشجویان گفت: توصیه‌ی من به شما این است که نه اجازه دهید دیگران شما را ابزار سیاسی خود کنند و نه خود دیگران را ابزار کنید. انسان ابزار نیست، بلکه هدف است.

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به اهمیت موضوع نقد اظهار کرد: نقد یکی از وظایف جنبش‌ دانشجویی است، اما بدانید که اگر می‌خواهید کسی را نقد کنید، باید تفکر آن شخص را نقد کنید و نه شخصیت او را. امروز ما دچار همین مشکل هستیم و نمی‌دانیم که چه‌کار می‌کنیم.

وی آزادی را یکی از ارزش‌های مهم انقلاب عنوان کرد و گفت: من همیشه به برخی از برادرانمان انتقاد کردم که چرا درباره‌ی موضوع آزادی حساسیت ندارند. آزادی ارزش کمی نیست. نمی‌دانم چرا بر روی آن سرمایه‌گذاری نمی‌شود. اگر شما نیز می‌دانستید که آزادی چه مطاع ارزشمندی است، جایگاه ویژه‌ای برای آن باز می‌کردید.

افروغ خطاب به دانشجویان گفت: اگر عمل آزاد می‌خواهید و می‌خواهید که برد جسارت شما بیشتر شود و تن به هر ذلت و مصلحتی ندهید، مستلزم این است که انتخاب شما اخلاقی و دینی باشد. انسانی که از روی میل انتخاب می‌کند به راحتی تهدید و تطمیع می‌شود، اما کسی که انتخاب اخلاقی و انسانی داشته باشد به راحتی نمی‌توان او را تهدید و تطمیع کرد.

عدات،آرمان جنبش دانشجویی

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به موضوع عدالت به عنوان یکی از آرمان‌های جنبش دانشجویی گفت: شما باید مفهوم‌شناسی دقیقی از عدالت داشته باشید و نسبت آن را با آزادی مشخص کنید و هرگز آن را به اقتصاد محدود نکنید؛ چرا که پس از آن محدود به توزیع خواهد شد.

وی تاکید کرد: روابط دوستانه و عاطفی، معنویت و اخلاق، خرد جمعی در تصمیم‌گیری‌ها و تشکیل حلقه‌های بحث را در تشکل خود مورد توجه قرار دهید.

افروغ در ادامه با بیان این‌که جنبش به مفهوم فعالیتی است که در عرصه‌ی مدنی و غیررسمی شکل می‌گیرد، گفت: جنبش وابسته به هیچ قدرت و گروه سیاسی رسمی نیست و مهم‌ترین ویژگی آن مستقل بودن است. شما نباید تنها ادای استقلال را دربیاورید؛ چرا که بالاخره روزی وابستگی‌ها مشخص خواهد شد.

اهمیت عرصه مدنی از عرصه رسمی بالاتر است

این جامعه‌شناس تصریح کرد: وابستگی به عرصه‌ی مدنی، کم‌اهمیت‌ تر از قدرت رسمی نیست. متاسفانه اعتبار قدرت نقد در کشور ما شناخته نشده است و این بی‌توجهی روز به روز بیشتر نیز می‌شود.

وی با اشاره به مقوله‌ی روشنفکری، با بیان این‌که از جریان روشنفکری تنها جریان تاریخی آن به ذهنتان خطور نکند، گفت: روشنفکری در معنای اصطلاحی آن این است که زبان بی‌زبان‌ها و افشاکننده‌ی زوایای پنهان قدرت باشید. قدرت روزی در زر و زور است و روزی در نیرنگ خود را نشان می‌دهد. اهل فن باید این را بدانند و به مردم بگویند تا فریب نخورند. انبیاء نیز کاری جز روشنفکری نداشتند و هرگز دنبال رتبه، مقام، استادی و حجت‌الاسلامی نبودند و کار آنها روشنگری بود.

افروغ هم‌چنین تاکید کرد: باید گفتمان انقلاب را خوب بفهمیم، اما میان گفتمان انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی تفکیک قائل شویم. نباید سیاست‌های مستتر و مشهود نظام جمهوری اسلامی را به پای انقلاب نوشت. نقد نظام جمهوری اسلامی به هیچ وجه به معنای تضعیف انقلاب اسلامی نیست.

تفکیک ناصحیح میان حق و مصلحت

این کارشناس مسائل سیاسی در بخش دیگری از اظهارات خود نیز با تفکیک میان حق و مصلحت اظهار کرد: جنبش دانشجویی با حقیقت سر و کار دارد و مصلحت کار شما نیست. شما متعلق به عرصه‌ی مدنی هستید و با ارزش‌ها و حقایق در ارتباطید. ما باید تفکیک میان مناقشه حق و مصلحت را خوب درک کنیم. پاشنه آشیل ما عدم درک مناسب از تفاوت حق و مصلحت است. مصلحت‌ها موقتی است و نباید با ارزش‌ها منافاتی داشته باشد.

وی با بیان این‌که عده‌ای مصلحت گروهی و جناحی را به نام مصلحت کل جامعه می‌نویسند، خاطرنشان کرد: مصلحتی که القاء یا تحمیل می‌شود، باید مصلحت کل کشور و اسلام باشد. مصلحت کلان نیز خود باید به صورت روش‌مند و قاعده‌مند باشد. هم‌چنین مصلحت نباید تبدیل به گفتمان قالب شود ، بلکه محدوده‌ای دارد. هم‌چنین تصمیم هرقدر هم که بر روی اصول باشد، باید بدانیم که اولا و بالذات نیست، بلکه ثانیا و بالعرض است. لذا می‌توان درباره‌ی آن بحث و گفت‌وگو کرد.

افروغ با بیان این‌که باید مراقب باشیم مصلحت شیوه‌ی عملی ما را رقم نزند و به سمت پراگماتیزم (عمل‌گرایی) میل نکند، گفت: یک تشکل دانشجویی اسلامی که می‌خواهد مستقل باشد، باید یک نظریه‌ی مبارزاتی روشن داشته باشد. البته از کلمه‌ی مبارزه تلقی سوء نداشته باشید. منظور من گرفتن اسلحه به دست نیست. این نظریه‌ی مبارزاتی نیز باید با توجه به گفتمان انقلاب باشد و در این صورت برخورد شما نیز با مسائل فعالانه خواهد بود.

تفکیک ذهنی میان انقلاب و جمهوری اسلامی

این کارشناس مسائل سیاسی با بیان این‌که باید تفکیک ذهنی میان نظام جمهوری اسلامی و انقلاب قائل باشیم، تصریح کرد: شما باید تعریف روشنی از انقلاب اسلامی داشته باشید. هم‌چنین تئوری روشنی از نقد و شناخت‌شناسی برای خود تعریف کنید؛ چرا که نقد نیز نیازمند نظریه است.

وی افزود: متاسفانه پس از انقلاب، نهادهای مدنی مناسبی برای نقد در کشور شکل نگرفت ، بلکه بیشتر فعالان دانشجویی به تصدی‌گری و توجیه پرداختند.

افروغ تاکید کرد: توصیه می‌کنم که هرگز خود را با گروه‌ها و فعالیت‌های سیاسی گره نزنید. حتی اگر شد فقط نق بزنید، اما نق مستدل بزنید. اوج فعالیت روشنفکری نیز همین است. یعنی آگاهی‌بخشی و روشنی‌بخشی به مردم.

وی هم‌چنین گفت: تشکل‌های دانشجویی نباید به شکل سازمان‌یافته برای ورود به بدنه قدرت برنامه‌ریزی کنند؛ چرا که در این صورت خود ابزار استیلای قدرت می‌شوند و به جای فاعل نقد بودن، موضوع نقد می‌شوند. یکی از کلاه‌هایی که سر جنبش‌های دانشجویی می‌رود، این است که به دلیل اعتماد به سران تشکل، کم‌کم مستحیل می‌شود؛ چرا که این افراد کم‌کم وارد عرصه‌ی قدرت می‌شوند.

این کارشناس مسائل سیاسی افزود: هرجا اصل بر برائت باشد در مورد صاحبان قدرت اصل بر عدم برائت است. صاحبان قدرت بد هستند، مگر خلافش ثابت شود.

سیاست باید اخلاقی باشد

افروغ اظهار کرد: من همواره برای آن‌که اخلاق، سیاسی نشود و بلکه سیاست ما اخلاقی شود راهکارهایی ارایه داده‌ام و تاکید کرده‌ام که روی نفوذ و اقناع بروند و نه تهدید و زور. شما هرگز به صاحبان قدرت اعتماد نکنید، به‌ویژه در جمهوری اسلامی که قدرت و ثروت به سمت قدرت و منزلت معطوف شده است.

وی خطاب به دانشجویان با بیان این‌که از ماکیاولیسم نیز پرهیز کنید، گفت: اگر قرار بود کسی ماکیاولی عمل کند، پناه بر خدا کسی بهتر از علی (ع) نبود. باید بدانید که وسیله از جنس هدف است. تنها رتبه و وزنش فرق می‌کند. وسیله تقدم رتبه‌ای به هدف دارد اما هدف، تقدم ارزشی دارد. نظام جمهوری اسلامی نیز هدف نیست، بلکه آمده است تا تحقق بخش اهداف و آرمان‌های انقلاب باشد.

اهمیت خود انتقادی

این جامعه‌شناس با تاکید دوباره بر اهمیت نقد گفت: سعی کنید در تشکل دانشجویی خود، خود انتقادی هم داشته باشید. من نمی‌دانم که چرا ما از این‌که بگوییم اشتباه کرده‌ایم، بدمان می‌آید. مگر امام (ره) نگفتند که اشتباه کردم؟ به خدا این برای ما خوب است. نگوییم از عده‌مان کم می‌شود.

افروغ در ادامه درباره‌ی موانع نقد نیز اظهارکرد: ما ابتدا باید تعریف خود را از نقد مشخص کنیم. نقد به معنای جدا کردن سره از ناسره است.

وی با بیان این‌که یکی از موانع نقد، خلط میان من‌قال و ماقال است، گفت: آن‌چه مهم است این است که ما تفکر فرد یعنی ماقال را نقد کنیم؛ چرا که در غیر این صورت ممکن است با نقد من‌قال، زمینه را برای مظلوم‌نمایی فرد مهیا کنیم. در همین جمهوری اسلامی ما رندانی داریم که از این راه استفاده می‌کنند. ما نیز آن‌قدر مار خوردیم تا افعی شدیم و این مسائل را متوجه شدیم. باید بدانیم که نقد با تخریب سر و کار ندارد.

این جامعه‌شناس، فراموش کردن آرمان‌ها، دوری از ابزار گفت‌وگو و تعامل، خلط هدف و وسیله، شتابزدگی و اقتصادگرایی، غرور و عدم استفاده از تجربیات دیگران را از جمله آسیب‌های جنبش‌هایی دانشجویی عنوان کرد.

سیاست در کشور ما از خط و بینش امام (ره) فاصله گرفته است

افروغ در ادامه به پرسش‌های دانشجویان پاسخ دادو در پاسخ به پرسشی اظهار کرد: متاسفانه سیاست در کشور ما از خط و بینش امام (ره) فاصله گرفته است. بسیاری فکر می‌کنند که با یک رگ گردن کلفت و مرگ بر ضد ولایت فقیه فریاد زدن، انقلابی شده‌اند. در حالی که این‌طور نیست. همین آقایی که رگ گردنش کلفت است، وقتی وارد مجلس شده و با مساله‌ای مواجه می‌شود، حرفی نمی‌زند. موضع‌گیری‌های ما نباید صرفا حکایتی از شعارهایمان و از سر هیجان بوده و بینشی پشت سر آن نباشد.

این کارشناس مسائل سیاسی در پاسخ به پرسشی درباره‌ی چگونگی انتقاد ازمسوولان ارشد نظام گفت: مقام معظم رهبری فرمودند که تنها «مخالفت با حکم حکومتی نشود» و از ابتدای انقلاب تاکنون من بیشتر از سه حکم حکومتی سراغ ندارم. بسیاری دم از «مرگ بر ضد ولایت فقیه» زدند، اما پا روی حکم حکومتی گذاشتند.

وی اظهار کرد: البته نقد قوای دیگر راحت‌تر است. هرچند در کشور ما قدرت قوه مجریه بسیار زیاد است و مجلس در راس امور قرار ندارد. این‌که امام (ره) فرمودند مجلس در راس امور است امر شایسته و بایسته را گفتند، اما ما هنوز با تفکیک کامل قوا فاصله داریم.

انتقاد از عدم توجه به موضوع نقد

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه با انتقاد از عدم توجه به موضوع نقد اظهار کرد: هرگاه آمدیم نقد کنیم گفتند در شرایط حساس کنونی قرار داریم. نقد هنوز در کشور ما جا نیفتاده ، بلکه شرایط آن روز به روز بدتر می‌شود. اگر فضای امنیتی و مصلحتی ادامه پیدا کند، کار به جایی می‌کشد که در مقابل فساد علنی هم نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. هی آمدیم مصلحت مصلحت کردیم تا کار به این‌جا کشید.